DENGE

Organizmanın lokomotor sisteminin statik ve dinamik olarak uyum içinde işlev görmesidir. Yüksek omurgalılarda santral sinir sistemi tarafından sağlanır ve refleks bir olaydır. Ancak gerektiğinde bilinçli olarak da gerçekleştirilebilir.
Dengenin sağlanmasında üç aşama vardır:
1. Bilgilendirme
2. Bilgilerin denge merkezinde algılanması ve hazırlanması
3. Uygulama (motor yanıt)
Santral sinir sistemine bilgiler üç ayrı organ tarafından sağlanır. Görme, vestibüler sistem, proprioseptif sistem (derin duyu).

DENGE SİSTEMİ

Duyu organları doğrudan beyin sapıyla bağlantılıdır, aynı zamanda beyincik ve beyinle de bağlantıları vardır. Zemin, duvar, tavan gibi görsel bilgilerin ve yer çekiminin etkilerinin beyinde yorumlanması vücut oryantasyonu hakkında değerli ipuçları verir. Beyincik, denge duyu organlarından gelen bilgileri birbirleriyle kıyaslar, işler ve sonuçta vücudun duruşunun ve gözün konumunun korunması için tüm vücut kaslarına refleks şeklinde yanıtlar gönderir.

Denge sistemi iç kulaktadır ve beyine vücudun uzay içinde nerede olduğunu, pozisyonunun yönü, hangi yönde hareket ettiği ve dönüyor mu yoksa sakin durumda mı olduğunu bildirir. Denge duygunuz sinir sisteminin aşağıda belirtilen bölümleri arasındaki kompleks ilişkilerle sağlanmaktadır.

DENGE SİSTEMİNİN ANATOMİSİ

• İç kulak (aynı zamanda labirent adını da almaktadır.) hareketin yönünü yani dönüp dönmediğini, ileri veya geri, bir yandan diğer yana ve yukarı veya aşağıya doğru olduğunu belirler.
• Gözler vücudun uzay içindeki yerini (baş aşağı vs.) ve hareketin yönünü belirler.
• Eklemlerde ve omurgada bulunan basınç reseptörleri vücudun hangi parçasının  aşağıda olduğunu ve neresinin yere değdiğini belirler.
• Kaslardaki ve eklemlerdeki algılama reseptörleri vücudun hangi parçasının hareket ettiğini belirler.
• Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) daha önceki dört sistemden gelen uyarıları işler ve sonuçta koordinasyonu sağlanmış bir algılama ortaya çıkar.

 

DENGE SİSTEMİ

Sistemin duyu organları:

• İç kulağın Vestibüler Kısmı (Vestibüler Labirent)
• Gözler
• Somatosensörler (Kas, kiriş, eklem ve deri)

DENGE

Dengenin sağlanmasında fonksiyonu olan 3 temel sensöryel sistem vardır.

Bu sistemler şunlardır.

1.Visüel sistem

2.Somatosensöriyel (proprioseptif) sistem

3.Vestibüler sistem

VİSÜEL SİSTEM

Görme organımız olan göze giren uygun dalga boylarındaki ışık enerjisi, öncelikle gözün mercek sistemi tarafından görme reseptörlerinin yoğun olarak bulunduğu gözün retina kısmında odaklaştırılır. Burada reseptör hücreleri tarafından oluşturulan aksiyon potansiyelleri de göz sinirleri yoluyla beyindeki görme merkezine iletilir. Sonuçta da görme merkezi tarafından yorumlanarak algılanır ve böylece görme olayı tamamlanmış olur.

PROPRİOSEPTİF SİSTEM

Eklem kapsülleri, kas ve kirişlerdeki reseptörler vasıtasıyla mafsal ve kaslarımız hakkında alınan izlenimlerdir. Bu duyulardan bir kısmı şuurumuza intikal ederek idrak edilir ve buna göre karşılık verilir. Bunlara “şuurlu derin duyu” denilmektedir. Bir kısım derin duyu ise şuurumuza intikal etmeden beyincik vâsıtasıyla hareketlerimizi etkiler. Bu duyulara da “şuursuz derin duyu” ismi verilir. Kas ve tendonlarımızda (kirişlerimizde) uyandırılan ağrı, titreşim duyusu ve denge duyusu da derin duyulardandır. Proprioseptif sistem kasların ve tendonların kullanımıdır.Bu sistem insanın nerede(sandalyede mi?) oturduğunu söyler

VESTİBÜLER SİSTEM

Vestibüler sistemin iki işlevi vardır.

• Dengenin korunması ve böylece yaralanmanın önlenmesi
• Gözün konumunun korunması ve bakılan nesnenin en yüksek çözünürlüğünün eldesi yoluyla ayrıntıların görülmesi

İç kulağın vestibüler kısmının sezici organları:

• Yarım daire kanalları: Her biri birbirine dik düzlemde bulunan yarım daire şeklindeki 3 kanaldan oluşur. Bir tanesi yatay düzlemle 30 derece açı yapar. Her kanal kendi düzlemindeki dönme gibi açısal eylemleri sezer ve yanıt verir.
• Utrikül: Makulası (sezgi yapısı) yatay düzlemdedir, dik alçalma ve doğrusal ivmeye yanıt verir.
• Sakkül: Makulası utriküldekine diktir, doğrusal ivmeye yanıt verir.

 

KULAK YAPISI

KULAK YAPISI

 

 

VESTİBÜLER SİSTEM

Vestibül ve yarım daire kanallarının içi de sıvı ile doludur. Bu sıvının hareketi vestibül ve yarım daire kanalları içinde bulunan denge reseptörlerini uyarır. Yarım daire kanallarındaki reseptörler başın rotasyonel (dönme) hareketleri ile uyarılırlar. Vestibüldekiler ise başın doğrusal hareketlerine (öne-arkaya, sağa-sola, aşağı-yukarı) duyarlıdırlar. Her iki reseptör grubundan alınan bilgiler n.vestibulocochlearis ile beyincik, serebral korteks ve m.spinalise taşınarak, vücut pozisyonumuza göre baş pozisyonumuz ve dengemiz korunmaktadır.

VESTİBÜLER SİSTEM

DENGE YOLLARI

DENGE YOLLARI

Nucleus vestibularis’ler pons ve medulla birleşme hizasında 4. ventrikülün tabanında bulunurlar. Superior, medial, lateral ve inferior çekirdekler sinaps yaptıkları ikinci nöronların hücre gövdelerini barındırır. Bu çekirdeklerden dağılan bilgi dengenin sağlanması için ne tür bir uyarı gerekiyorsa o bölgelere doğru dağılır.

 

Marmara Üniversitesi, Sağlık bilimleri Enstitüsü; Spor, Sağlık Tıp bilimleri, Fonksiyonel Anatomi dersi için hazırladığım DENGE konulu sunumum.